Yapı Performans Analizi

6 Şubat 2023 tarihinde yaşamış olduğumuz, asrın felaketi olarak nitelendirilen ve on binlerce can kaybına neden olan Kahramanmaraş depremleri hala hepimizin hafızalarındadır. Deprem gerçeği hayatımızın kaçınılmaz bir parçası olduğu gibi bu gerçekle nasıl mücadele edeceğimizi de bilmemiz gerekir.Ayrıca deprem öldürmez, güvensiz ve mühendislik hizmetinden yoksun yapılar öldürür gerçeğini de göz ardı etmemek gerekir.

Ülkemizdeki yapı yönetmeliklerinin amacı nelerdir?

Türkiye gerek mühendislik eğitimi gerekse deprem yönetmelikleri bakımından
dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır. Ülkemizde yeni bir yapı tasarlarken uymak zorunda
olduğumuz kriterler (deprem yönetmeliği, betonarme yapıların yapım kuralları vb.) olduğu
gibi; mevcut yapıları değerlendirirken de uyulması gereken regülasyonlar vardır.

Deprem sonrası sıkça gündeme gelen bulunduğum yapı güvenli mi, depreme karşı
dayanıklı mı sorularına maalesef verilen yanıtlar bolca bilgi kirliliği içermektedir. Aslında bu
durum TBDY2018‘de Bölüm 15‘te detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Burada da bu bilgileri
sadeleştirerek işin mantığını anlamaya çalışalım.

Tek başına karot almak yeterli mi?

Betonarme yapı sistemlerini zemininden temeline, kolonlarından çatısına kadar bir bütün halinde düşünmek gerekir. Tek başına temelin dayanıklı olması ya da zeminin sağlam olması yeterli değildir. Mevcut yapımızı değerlendirirken de yapıyı bir bütün halinde düşünmeliyiz. Yapının mevcut zemin durumu analiz edilmeli (deneysel yöntemlerle), temel gözlem çukuru açılıp temel kalınlığı kontrolü yapılmalı, betonarme eleman boyut kontrolü ve donatı kontrolleri yapılmalı, betondan karot numuneleri alınıp istenilen basınç dayanımı kontrol edilmelidir. Yapımızın mevcut bir projesi var ise buna istinaden aldığımız bu verilerle yapım uygunluğu kontrol edilmelidir. Şayet yok ise sınırlı bilgi düzeyinde yapımızı yeniden modelleyip deprem etkisi altındaki davranışı simülasyonlarla incelenmelidir.

Sonuç olarak ne tek başına karot alınması ne de tek başına zemin etüdü yapılması yapımızın depreme olan dayanıklılığı hususunda bize net bir bilgi veremeyecektir. Bunu belirlemenin en kesin yolu mevcut yapı performans analizi yapılmasıdır. Bu analiz de belirli bir süreç alacağı gibi birden fazla deneysel inceleme içerir.